İnsan münasebetlerinin ve toplumsal dinamiklerin karmaşık yapısını ele aldığımızda, çabucak her yerde karşımıza çıkan karakterin kendine has dünyasında nasıl bir güç ve yetki arayışı içinde olduğunu gözler önüne seriyoruz bu yazımızda. Kendi içsel çatışmaları ve etrafıyla olan etkileşimleri üzerinden, toplumda karşılaştığımız hırs, kıskançlık ve güç gayretinin nasıl şekillendiğine dair bir bakışı olan Cahil’us karakterine merhaba diyelim…
Cahilliği ve mübalağayı abartma yeteneği yüksek olan bir kişi, toplumsal hayatta nasıl tanınır? Örneğin, şoför koltuğunda olabilir. Kendini sollayan bir aracı, trafiğin doğal bir akışı olarak göremez; bu durumu şahsî bir problem haline getirir. “Sen kimsin de beni geçebiliyorsun?” diyerek sonlanır ve öfkesini dışa vurur. Yanında hava atabileceği birisi varsa, durumu daha da abartır ve kendini geçmeye çalışan araca karşı kişisel bir performans sergilemeye çalışır. Sonunda, kornaya basarak geçince rahatlar. Emniyet kemeri ve trafik kanunları onun için gereksizdir; bu kuralları mantıklı bulmaz zira kendisini ‘bilge cahil’ olarak görür. Kuralları, hayatın gereklilikleri olarak değil, trafik polisinin ceza kesip kesmediği bir durum olarak kıymetlendirir.
Cahillik her vakit karşımıza çıkar. Orhan Gencebay’ın “Hatasız kul olmaz” kelamına reaksiyon verir üzere, bu cins beşerler asla kusurlu olduklarını kabul etmezler. Düzgün ve hoş yanlarını abartırken, diğerlerinin makûs istikametlerini büyütürler. Bir taşın üzerine basarlarsa, “Bunu kim koydu?” diye sormaya başlarlar, lakin öbürleri bir yanılgı yaptığında onları suçlarlar. Onlardan uzak durmak mümkün değil; her yerde, iş yerinde, toplumsal etrafta karşımıza çıkarlar.
Bir öğretmenin de bilgisiz olabileceği durumlar vardır. Müfredata sıkı sıkıya bağlı olan ve öğrencileri anlamaktan uzak bir öğretmen, birinci sınıf öğrencileri ile ilgili problemleri yanlış anlamış olabilir. Öğrenci okumakta zorlanıyorsa, öğretmen “Belki bir uzmanla görüşmelisiniz” diyerek durumu büyütür. Veli, çocuğu bir psikologa götürdüğünde, psikolog çocukta bir sorun olmadığını belirtir. Lakin öğretmen hala başka bir yere gitmesini önerir.
Cahiller, bilgilerini abartarak diğerlerini ikna etmeyi denese de birçok vakit başarısız olurlar. Eğitim süreci, bireylere mana bilgisi kazandırmayı hedeflerken, kimileri bunu başaramaz. Değerli bir uğraş olan ‘anlam bilgisi’ kazandırma gayreti, bazen gereğince tesirli olamayabilir.
Cahiller, etraflarındaki insanların hislerini anlamaktan uzaktırlar. Örneğin, yoksulların yanında zenginlikten kelam etmek, hasta olanların yanında sıhhat durumunu konuşmak, ya da sorun yaşayanların yanında memnunluğu göstermek beğenilen karşılanmaz. Bunun yerine, kendilerini öne çıkarmaya çalışırlar ve diğerlerinin hislerini dikkate almazlar.
Cahilliğe karşı bir önlem almak mümkün mü? Bazen yalnızca ‘yakalanmamak’ kâfi olabilir. Bilgisiz olduğunun farkında olmayan biri, bu durumu kabullenebilir ve diğerlerini suçlayarak kendini savunabilir. Fakat bu durum, kimlerin kimleri bu hale düşürdüğüne dair birçok soruyu da beraberinde getirir.
Cahil biri, devlet personeli olduğunda da birebir özellikleri taşır. Kendi iş yerine öncelik verir, gösterişli eşyalarla etrafını süsler. “Bunlara ne gerek var?” diye sorulduğunda, “Herkes yapıyor” üzere kolay bir karşılık verir. Bu durumda, toplumun genel eğilimlerine ayak uydurur…
Odasını, sandalyesini, kaşesini ve isimliğini abartarak sahiplenir. O kurum, güya devlete değil, yalnızca ona aittir; cihanı, galaksileri ve yıldızları denetim ettiğini düşünür. Her vakit meşguldür; işi olsa da olmasa da hiç durmaz, daima ağır bir tempoda çalıştığını tez eder. Ayda bir defa amiriyle karşılaşsa bile, daima bir aciliyeti vardır. Şayet amiri varsa, onun davranışlarını taklit eder; nasıl kaşe vuruyorsa, o da tıpkı biçimde evraklara kaşe vurur. Amirinin giyinme biçimine uymak için kendi kıyafetlerini de ona benzetir.
Geçici bir yönetici olarak atanırsa, amirlerini geçmeye çalışır. Lakin karşısına çıkan pürüzler onu şaşırtır; “Bu bozguncu,” der, “kırıp parçalamak lazım” diyerek sert kayalarla gayret etmeye çalışır. Gururu kırılmış bir halde soluğu amirinin yanında alır. Ona nezaket gösterirken, kendisini rakip gördüğü şahıslarla kaba bir hal stantlar. Oburlarının de bu türlü davrandığını düşünür, bu durumu olağan kabul eder.
Cahil’us, malayani şeyleri yüceltir ve onları abartır; kadro fiyat üzere bu kanılara sıkı sıkıya bağlı kalır. Kendi varlığı, kainattaki en kıymetli şeydir. Besin kaynağı, ne süt ne de ekmektir; onun için övgü ve iltifatlar temeldir.
Toplumsal kimliğini haksız kıyaslamalar, sebepsiz ön yargılar ve bildimci cümlelerle oluşturur. Yasaklar ve baskılar içindeki kurallarla tanırsınız onu. Kurnazlık, refahın olduğu yerlerde öncelik kazanırken, akıl ise daha müreffeh ortamlarda öne çıkar. Bu iki durumun ayrımını yapabilmek epeyce kıymetlidir; aksi takdirde sonuç hüsran olur. Haydi onlara merhaba diyelim; zira yanıbaşımızdalar…
Kaynak: https://www.istiklal.com.tr/guc-arayisi-cahilusun-dunyasinda-iktidar-hirs-ve-abarti
