Anadolu Ajansı (AA) Editör Masası’na konuk olan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz gündeme ait soruları yanıtladı.
Orta Vadeli Program’ı (OVP) kararlı biçimde hayata geçirdikçe Türkiye’nin risk primi, memleketler arası kredi derecelendirme kuruluşlarının notları üzere oranların güzelleşmeye devam edeceğini belirten Yılmaz “Şu not vermiş, vermemiş o kendi bilecekleri şey. Biz risklerimizi azaltıp, bünyemizi sağlamlaştırıp yolumuza devam edeceğiz.” tabirlerini kullandı.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’nin kredi notunu artırmasına yönelik soruya Yılmaz, şu cevabı verdi: “Öncelikle bunlar niçin gerçekleşti? CDS’imiz 700’lerden 260-270’lere kadar geriledi. Bu yıl kredi derecelendirme kuruluşlarının her üçünün de kredi notunu artırdığı tek ülkeyiz. Birkaç kere artıranlar oldu. Hasebiyle olumlu gelişme olduğu açık. Bilhassa dış dünyadan Türkiye’ye daha fazla itimat, daha fazla ilgi olduğunu görüyoruz lakin bu tabiatıyla gerçekleşmedi. Bunu sağlayan gelişmeler var. Nedir onlar? Risklerimizi azaltmamız. Somut olarak söyleyecek olursak bir kez bütçe açığını önemli oranda azalttık. Bütçe tarafından kırılganlığımızı azalttık ve orta vadede yüzde 3’e, 3’ün altına giden bir patika öngörüyoruz.”
Yılmaz, Türkiye’nin geçmişten bu yana en büyük sorunlarından birinin cari açık olduğuna dikkati çekerek, şunları söyledi: “Geçen yılın ortalarında yüzde 6’lara kadar gelen bir cari açık vardı, yıl sonunda yüzde 4’e indirdik. Bugün geldiğimiz noktada yüzde 2’ler civarındayız. Bu yıl sonunda cari açığımız 1,7’ye kadar düşecek. Bu neyi getirecek? Dövize olan gereksinimimiz azalıyor. Dış dünyadan borçlanma muhtaçlığımız azalıyor. Bir taraftan da finansa erişim imkanlarımız artıyor. Bu da döviz piyasalarında risklerimizi azaltan, istikrarı güçlendiren bir temel.”
– “EMEKLİLERİMİZİN YANINDA OLMAYA DEVAM EDECEĞİZ”
Sosyal garanti sistemini daha güçlü bir formda sürdürmek istediklerini belirten Yılmaz, geçmişte birçok insanın bu şemsiyeye sahip olmadığını lisana getirdi.
Yılmaz, sigorta kurumlarını birleştirdiklerine, sigortacılığı bütün toplumsal bölümlere yayan sistemler kurduklarına dikkati çekerek, “Çok güçlü ıslahatlar yapmış, topluma bu manada çok güçlü hizmetler götürmüş hükümet olarak konuşuyoruz. Bu toplumsal güvenlik şemsiyesi en güçlü formda devam edecek. Kamunun burada katkısı elbette devam edecek.” sözlerini kullandı.
EMEKLİLİK SİSTEMİ DEĞİŞİYOR MU?
Bu sistemi tamamlayıcı, Ferdi Emeklilik Sistemi (BES) geliştirdiklerini anımsatan Yılmaz, bunun ikame bir sistem olmadığını, insanların gelecekteki refahını artırmayı hedefleyen programlar olduğunu söyledi.
Yılmaz, bu programın makro boyutu bulunduğuna dikkati çekerek, şöyle devam etti: “Bizim makro olarak en temel gayelerimizden biri, iç tasarruf oranlarını artırmak, yatırımlarımızı sağlıklı kaynaklarla finanse ederek, cari açığımızı ve dış borçlanma muhtaçlığımızı düşürmektir. Hasebiyle bu açıdan da bu sistemler çok değerli. Sigortacılık sistemleri geliştikçe insanların hem kendi refahları ve gelecekleri için hem de makro olarak tüm toplumun tasarruf oranını yükselterek, kalkınmakta olan bir ülke olarak yatırımlarımızı sağlıklı finanse etmemiz bakımından da çok değerli. Münasebetiyle bu tıp sistemleri geliştirmeye, desteklemeye devam edeceğiz fakat genel sistemimizden de hiçbir formda geri adım atmadık.”
Ülkede şu anda 16 milyonu aşkın emekli olduğu bilgisini veren Yılmaz, genç bir nüfusa sahip olunmasına karşın, emekli sayısının öteki ülkelerle mukayese edildiğinde hayli yüksek olduğunu vurguladı.
Yılmaz, ellerinden gelen tüm imkanlarla ve tüm güçleriyle emeklilerin yanında olduklarına işaret ederek, “Sistemimizde ‘asgari emeklilik’ diye bir şey yoktu. Onu birinci sefer kanunla getirdik ve çeşitli kanunlarla da güncelliyoruz. Bütçemizin imkanlarını sonuna kadar zorlayarak emeklilerimizin yanında olduk, bundan sonra da olmaya devam edeceğiz.” dedi.
Ekonomi ve imkanlar büyüdükçe kesinlikle emeklilerle ilgili “neler yapılabilir” diye çabalarını devam ettireceklerini vurgulayan Yılmaz, şu tabirleri kullandı: “Emeklilerimizi hiçbir vakit enflasyona ezdirmiyoruz. Enflasyon oranı neyse o oranda artışlar gerçekleşiyor. 2025’in ocak ve temmuz devirlerinde yeniden enflasyondaki gelişmelere bağlı olarak elbette bu artışlar gerçekleştirilecek. Bu sene yaptığımız artışlarda enflasyonun üzerinde de bilhassa toplumsal güvenlik sistemine bağlı emeklilerde 10 puan civarında bir ek yapmıştık hatırlarsanız. Birinci 6 ay artışını yaparken yüzde 50’ye yakın bir artış gerçekleştirmiştik hem Emekli Sandığı için hem de SSK’lı emeklilerimiz için. 6’ncı aya geldiğimizde temmuzda ise tekrar bir artış yaptık. Münasebetiyle ikisinin bileşik tesirlerine bakacak olursanız yüzde 85’ler civarına gelen bir artış yaptık. Yıl sonu enflasyon beklentimize bakınca, yüzde 41,5 yıllık enflasyon beklediğimiz bir yılda bunun iki katı kadar bir artış sağlamış olduk. Bunu da bütün imkanlarımızı zorlayarak, ekstra birtakım kaynaklar uğraşı içinde gerçekleştirdik. Bu imkanlar oluştukça tekrar emeklilerimizin yanında olmaya devam edeceğiz, bundan hiç kuşkunuz olmasın.”
– KKM’DEKİ GERİLEME DEVAM EDİYOR
Yılmaz, kur muhafazalı mevduat (KKM) risklerinin de azaldığına işaret ederek, “Geçen yılın ortalarında 125-126 milyar dolarlara kadar gelmişti. Bugün geldiğimiz noktada 50 milyar doların altına gerilemiş durumda ve bunu yaparken de hiç gürültü oluşturmadan, finans piyasalarında rastgele bir istikrarsızlığa yol açmadan, kademeli bir formda bunu başardık. Türkiye artık çok daha düşük bir KKM ile karşı karşıya ve bu süreç devam ediyor.” dedi.
Söz konusu tesirlerle programda öngördüklerinin ötesinde bir ilerleme kaydettiklerini vurgulayan Yılmaz, bunların risk primlerini düşürdüğünü, kredi notlarını artırdığını tabir etti.
Yılmaz, risk priminin düşmesinin dışarıdan kamu yahut özel bölüm borçlanmalarında maliyeti direkt etkileyen ögelerden olduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti: “Risk primlerini düşürdüğünüz vakit Türkiye, dış dünyadan kaynak kullandığında çok daha düşük faizlerle, maliyetlerle bu kaynağı kullanır hale geliyor. Hakikaten şu anda hem hazinemizin borçlanmalarında hem bankacılık sistemimizin hem gerçek bölümün dış dünyadaki borçlanmalarında maliyetler aşağıya gelmiş durumda. Daha da güzelleşmesi lazım. Geldiğimiz yer kâfi mi derseniz, tabiiki değil. Kredi notlarımızın da artması lazım. CDS’in de daha fazla düşmesi lazım. Orta Vadeli Program’ımızı kararlı, güçlü bir biçimde hayata geçirdikçe bütün bu oranlar güzelleşmeye devam edecektir. Biz yolumuza bakıyoruz. Şu not vermiş, vermemiş o kendi bilecekleri şey. Biz risklerimizi azaltıp, bünyemizi sağlamlaştırıp yolumuza devam edeceğiz. Öbürleri bizatihi gelir diye inanıyorum. Biraz gecikir, aksayabilir, onu bilemem fakat siz temellerinizi sağlamlaştırdığınız sürece er geç bu gelişmeler olur.”
Türkiye’nin sonuç odaklı formda imkanlarını tanıtmak ve ülkeyi cezbetmek için ağır uğraş gösterdiklerini belirten Yılmaz, şöyle konuştu: “Ben inanıyorum ki burada HIT-30 üzere teşvik programlarımız, Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi (YTAK) uyguladığımız programlar çok katkıda bulunacak. Burada yüksek teknolojiyi, bilhassa katma bedeli yüksek alanları öngörüyoruz. Türkiye’nin teknolojik sıçramasına, üretimde ve ihracatta yüksek teknolojinin hissesini artırıcı yatırımlara özel bir kıymet veriyoruz. Direkt yatırımların gelmesi biraz daha vakit alıyor, portföy üzere değil. O portföy daha süratli gerçekleşiyor ancak makro istikrarımızı sağlamlaştırdıkça, bu tıp özel stratejilerimizi de hayata geçirdikçe ben inanıyorum ki önümüzdeki devirlerde yükselecektir.”
Türkiye’nin 2023 sonu prestijiyle son 20 yılda 262 milyar dolar memleketler arası direkt yatırım çektiği bilgisini veren Yılmaz, kendilerinden evvelki 20 yılda bu meblağın 15 milyar dolar olduğunu söyledi.
– “BÜYÜME POTANSİYELİMİZİ SÜRDÜRÜLEBİLİR KILMA AÇISINDAN İSTİHDAM ÇOK KRİTİK”
Yılmaz, istihdamın en kıymetli ekonomik göstergelerden biri olduğuna dikkati çekerek, “Çünkü hem ekonomik hem toplumsal bir gösterge. İstihdam sağlıyorsanız hem ekonominizin potansiyelini büyütmüş oluyorsunuz, geleceğe dönük bünyenizi güçlendiriyorsunuz hem de bir aileyi, bir topluluğu farklı bir refah şartına taşımış oluyorsunuz. Toplumsal refah açısından, gelir dağılımı açısından da ekonomik büyüme potansiyelimizi sürdürülebilir kılma açısından da istihdam çok kritik ve biz de bunu önceliyoruz.” dedi.
Son devirlerde istihdamda önemli bir artış sağladıklarını vurgulayan Yılmaz, şunları söyledi: “Dezenflasyon siyasetleri, riskleri düşürücü siyasetlere ek olarak 1 milyon 100 binin üzerinde bir istihdam oluşmuş. Bu çok sevindirici. Bilhassa gençlerde, bayanlarda istihdamın arttığını görüyoruz. Bunu daha da geliştirmek istiyoruz. OVP devrinde ise yıllık ortalama 758 bin ek istihdam oluşturmayı planlıyoruz. Toplamda 2,3 milyon yeni istihdam oluşturmayı hedefliyoruz. Bunu nasıl yapacağız? Bir taraftan büyümeyle, muhakkak oranda ve üretim odaklı bir büyümeyle ve ihracatla, öbür taraftan yeni çalışma modelleri, daha farklı yeni kuşak dediğimiz çalışma modellerini daha fazla yaygınlaştırarak, eğitim sistemimiz ve iş gücü piyasamız ortasındaki örtüşmeyi yeniden güçlendirici çalışmalarla, mesleksel eğitimi güçlendirici çalışmalarla, bütün bunlarla biz istihdama tekrar değerli katkılarda bulunacağımıza inanıyoruz.”
Yılmaz, 2005’te yaklaşık 19 milyonluk istihdam olduğunu belirterek, “Bugün geldiğimiz noktada 32 milyonun üzerine çıkan bir istihdamımız var. Tıpkı devirde nüfus artışıyla mukayese ederseniz istihdamda çok uygun performans ortaya koyduğumuzu görmüş olursunuz. Önümüzdeki devirde de KOBİ’leri destekleyerek, bölgesel kalkınmayı da bir taraftan genç nüfusun olduğu bölgelerde, emek ağır dalları desteklemeye devam ederek çok boyutlu bir biçimde istihdamla ilgili çalışmalarımızı sürdüreceğiz. Gençlerin daha üretken hale gelmesi, daha fazla iktisada katkı sunması en temel önceliklerimiz ortasında olacak.” diye konuştu.
